Kult smoka [edytuj] Pochodzenie [edytuj]
Trwają spory na temat pochodzenia mitycznego chińskiego smoka, lecz wielu naukowców skłania się do opinii, że smok pełnił pierwotnie rolę totemu u różnych chińskich plemion. Inni naukowcy sugerują, że pierwsze rysunki smoków były stylizowanymi przedstawieniami istniejących zwierząt, węży, ryb lub krokodyli. Na przykład, na stanowisku archeologicznym Banpo chińskiej kultury Yangshao w prowincji Shaanxi znajduje się stylizowany rysunek wydłużonej, wężopodobnej ryby. Archeolodzy uważają, że "długa ryba" wyewoluowała później w rysunek chińskiego smoka. W pewnym stopniu może to potwierdzać jeden z chińskich mitów, wedle którego karp, który zdoła przeskoczyć nad legendarną "Smoczą Bramą" może zamienić się w smoka. Licznym wodospadom i kataraktom w Chinach przypisywano rolę "Smoczej Bramy". Ta legenda spełnia rolę alegorii, mającej uświadamiać ludziom jaki wysiłek trzeba włożyć, by pokonać przeszkody na swej drodze i osiągnąć sukces.
W innej koncepcji, promowanej przez He Xin, wczesne rysunki smoków przedstawiały gatunek krokodyli. A dokładniej Crocodilus porosis, starożytny gatunek krokodyla - giganta. Krokodyle są znane ze swej zdolności do wyczuwania zmian ciśnienia atmosferycznego i przeczuwania nadchodzącego deszczu. To mogłoby tłumaczyć mityczną władzę smoków nad pogodą, zwłaszcza deszczami. Na dodatek znany jest kult krokodyli u starożytnych cywilizacji Babilończyków, Hindusów i Majów. Powiązanie smoka z krokodylem wspiera też spojrzenie na czasy starożytne, w których ogromne krokodyle mogły być uważane za gatunek smoków. Na przykład w "Historii o Zhou Chu" traktującej o losach żyjącego w czasach dynastii Jin wojownika, mówi on o zabiciu smoka, panującego nad wodami wokół jego wioski, który wydaje się być krokodylem.
Jeszcze inne wyjaśnienie głosi, że wizerunek chińskiego smoka powstał z połączenia totemów różnych plemion, jako następstwo połączenia się tychże plemion. Niektórzy naukowcy na poparcie tej tezy wysuwają argument, iż pierwszy legendarny władca Chin, Huang Di (Żółty Cesarz) używał wizerunku węża jako swego godła. Za każdym razem, gdy podbijał jakieś plemię, dołączał jego symbol do własnego. Ta koncepcja wyjaśnia, dlaczego smok chiński wydaje się być kombinacją różnych zwierząt.
Brak jest widocznych związków między chińskimi i zachodnimi legendami o smokach.
Chiński smok jako stworzenie mityczne [edytuj]
Z pierwotnego pochodzenia jako stylizowane zwierzę przedstawiane na totemach, chiński smok wyewoluował do roli mitycznego zwierzęcia. W czasach dynastii Han wyobrażenie smoka przedstawiano jako mającego ciało węża, łuski i ogon ryby, rogi wołu, twarz wielbłąda, dwie pary orlich szponów, uszy byka, stopy tygrysa i oczy demona. Miał też płonącą perłę pod swoją brodą. Chińskie smoki były niekiedy przedstawiane ze skrzydłami podobnymi do skrzydeł nietoperza wyrastającymi z przodu ich ramion, przeważnie jednak nie miały skrzydeł.
Powyższy opis odnosi się do przedstawień chińskiego smoka od tamtej epoki aż po współczesność. Smok miał też być obdarzony dużym zakresem nadnaturalnych mocy. Powiada się, że potrafi on ukazać się ludziom w postaci jedwabnika, lub powiększyć się tak, by przysłonić całe niebo. Może latać wśród chmur lub ukrywać się w wodzie (według Guanzi). Może tworzyć chmury, zamieniać wodę w ogień, stawać się niewidzialnym lub przeciwnie - jaśnieć w ciemnościach (według Shuowen Jiezi).
Chiński smok jako władca pogody i deszczu [edytuj]
W ludowych wierzeniach chińskich smoki są silnie związane z wodą. Są uważane za zdolne do władania formami wodnymi, takimi jak wodospady, rzeki czy morza, a nawet do ich przenoszenia. Mogą ukazywać się jako wiry wodne lub tornada. W swej roli władcy wód smok przybiera formę bardziej antropomorficzną, często jest przedstawiany jako człowiekopodobny, odziany w królewskie szaty, lecz z głową smoka ozdobioną insygniami królewskimi. Taka figura Króla Smoków znajduje się w pawilonie na wyspie w nowym Pałacu Letnim w Pekinie. Cesarzowa-regentka Cixi, udawała się do niej w czasie suszy, żeby prosić smoka o pomoc dla chińskiego ludu.
W mitach chińskich występuje czterech Smoczych Króli, reprezentujących cztery morza: "Morze Wschodnie" (Morze Wschodniochińskie), "Morze Południowe" (Morze Południowochińskie), "Morze Zachodnie" (utożsamiane z Oceanem Indyjskim) i "Morze Północne" (być może chodzi o jezioro Bajkał).
Z powodu powiązań smoków chińskich z wodą, przypisuje się im udział w fenomenach pogodowych, jak oberwania chmury, gradobicia czy tornada. W dawniejszych czasach wielu chińskich wieśniaków (zwłaszcza mieszkających nieopodal rzek i mórz) miało miejsca kultu poświęcone lokalnemu "smoczemu królowi". W okresie suszy bądź powodzi było w gestii miejscowej starszyzny oraz władz administracyjnych dobranie odpowiednich ofiar i rytuałów, mających przebłagać smoka, lub uprosić go o sprowadzenie deszczu lub jego przerwanie.
Scena zanoszenia przez lud modłów o deszcz do Władcy Smoków znalazła się w zakończeniu słynnego filmu Żółta ziemia w reż. Chen Kaige. Obraz ten jest uważany za jeden z pierwszych i najważniejszych filmów tzw. piątej generacji, a sama scena symbolizuje odwrócenie się narodu od ideologii partii komunistycznej i powrót do tradycji po 1979 r.
Smok, jako władca akwenu albo rzeki pojawia się często w chińskich nazwach geograficznych, na przykład Amur nazywa się po chińsku Rzeką Czarnego Smoka (Heilongjiang).
Król Wu Yue w czasach Pięciu Dynastii i Dziesięciu Królestw często był nazywany "Smoczym Królem" lub "Smoczym Królem Mórz" z powodu jego prac inżynierskich które "powstrzymywały morza".
Smok jako symbol autorytetu monarchy [edytuj]
Pod koniec swego panowania legendarny władca Huang Di ogłosił, iż zdobył nieśmiertelność jako smok uwieczniony na jego emblemacie, i panujący w niebie. Odkąd Chińczycy zaczęli uważać Huang Di za swego protoplastę, czasami nazywali samych siebie "potomkami smoka". Legenda ta wkrótce znalazła odbicie w używaniu chińskiego smoka jako symbolu siły Imperium Chińskiego.
Smok chiński, a zwłaszcza żółte lub złote smoki z pięcioma pazurami na każdej stopie, były symbolami władców wielu chińskich dynastii. Tron cesarski nazywany był "Smoczym tronem". W czasach późnej dynastii Qing, smok został nawet umieszczony na chińskiej fladze narodowej. Założenie ubioru z wizerunkiem smoka dawało spore przywileje towarzyskie. Smoki są przedstawione również na płaskorzeźbach w pałacach cesarskich i na trumnach cesarzy, tak jak w pekińskim Zakazanym Mieście.
W niektórych chińskich legendach jest mowa o tym, iż cesarz narodził się ze znamieniem o kształcie smoka. Jedna z legend opowiada o chłopie, który urodził się ze znamieniem smoka i mógł obalić rządzącą dynastię i ustanowić własną, inna z kolei mówi o chińskim księciu, który ukrywając się wśród wrogów został przez nich rozpoznany po smoczym znamieniu.
Cesarstwo Chin często też utożsamiane jest z chińskim feniksem.
Współczesne wierzenia o smoku chińskim [edytuj]
Współczesne wierzenia o chińskim smoku pojawiają się bardzo sporadycznie. Wydaje się wielką rzadkością, by ktokolwiek przyznawał się do widzenia rzeczywistego smoka. Kult smoka jako władcy pogody i deszczu nadal występuje na wielu obszarach i jest głęboko związany z chińskimi tradycjami, takimi jak obchody święta Chińskiego Nowego Roku.
źródło